BELTANE

BELTANE, NOC WALPURGII

Noc z 30 kwietnia na 1 maja w Europie była niegdyś swoistym świętem ognia,mającym właściwości oczyszczające. W tradycji celtyckiej rozpoczynała obchody święta Beltane, zwłaszcza w germańskiej połączyła się z sabatem czarownic.

Baltane/Beltaine
Nazwa wywodzi się z staroirl.baltene („światło ognia”).Beltane było świętem rozpoczynającym u Celtów letnią porę roku, znaczącym zmianę rytmu życia –przejścia od okresu „mroku” do okresu „jasności”, płodności i wegetacjiprzyrody, wyznaczającym równocześnie początek prac polowych iprzepędzania stad na pastwiska. Najważniejszą praktyką w wigilię majowego święta było gaszenie starych i rozpalanie nowych ognisk.
Współcześnie Beltane stało się jednym z najważniejszych świąt dorocznych, praktykowanych przez ruchy neopogańskie, w szczególności tzw. druidyzm. Jako turystyczna atrakcja,najbardziej okazały charakter ma Beltane Fire Festival (http://www.beltane.org/),organizowany od 1988 roku na Calton Hill w Edynburgu w Szkocji, gdzie corocznie kilkadziesiąt tysięcy osób bawi się do świtu wokół wielkiego ogniska.

Walpurgisnacht w Niemczech
W germańskiej tradycji noc przed majowa była czasem królowania na ziemi duchów, wiedźm i czarownic, które odbywały wtedy swoje sabaty. Bychronić przed nimi ludzi i żywy inwentarz w obejściach wywieszano krzyże i pęczki ziół, mówiono ściszonym głosem, bito w dzwony, strzelano zbicza, na wzgórzach rozpalano ogniska.
Po chrystianizacji, noc z 30 kwietnia na 1 maja zaczęto nazywać Nocą Walpurgii, od imienia angielskiej mniszki i misjonarki z Devon, żyjącej w VIII wieku, która pomagała św. Bonifacemu w nawracaniu na chrześcijaństwo Germanów. Św. Walpurgia/Walburga została kanonizowana 1maja 870 roku i stąd jej święto w tym dniu.
W Niemczech sabaty czarownic miały odbywać się w różnych miejscach,m.in. w Szwarcwaldzie, Alzacji, ale największy na górze Brocken w górach Harzu (http://www.harzinfo.de/).Dziś organizuje się tu corocznie wielki, okazjonalny festyn. Tysiące ludzi, w tym wiele osób przebranych za wiedźmy i czarownice, tańczy i bawi się do rana wokół ognisk.
Poza Niemcami, zgodnie z ludowymi wyobrażeniami, wielkie sabaty czarownic miały odbywać się m.in. na szczycie Puy de Dôme w Owernii we Francji, Carinenie i Zugarrmurdi w Hiszpanii, Stonehenge w Anglii, a w Polsce na Łysej Górze w Górach Świętokrzyskich i na Ślęży na Śląsku.
Noc Walpurgii na trwałe weszła do europejskiej kultury, jej wątek jest obecny m.in. w Fauście J. W. Goethego,Mistrzu i Małgorzacie M. Bułhakowa,Ulissesie J. Joyce’a,Nocy Walpurgii G. Meyrinka, czy muzycznych utworach F. Mendelssona-Bartholdy’ego i Ch. Gounoda, muzyce haevy metalowej, także w kilku filmach fabularnych.

Valborgsmässoafton w Szwecji
Wrazz pojawieniem się wiosny, w Szwecji ogniska rozpalano od niepamiętnych czasów (m.in. w celu odstraszenia drapieżników przed wiosennym wypasem zwierząt), ale w różnych terminach, wcześniej na południu, później na północy. Zwyczaj, by czynić to w Noc Walpurgii pojawił się na początku XIX wieku za sprawą niemieckich imigrantów, najpierw w Sztokholmie,później w całym kraju. Tę praktykę upowszechnili zwłaszcza studenci Uppsali i Lundu, świętując w ten sposób pożegnanie zimy i nadejście wiosny. Dziś w wigilię maja Szwecja „płonie”, a przy ogniskach rozbrzmiewają okolicznościowe (powitanie wiosny), chóralne śpiewy. Pijesię też i konsumuje; do tradycyjnych już potraw należy łosoś marynowany w koprze.

Vappu w Finlandii
Vappu jest fińską formą imienia Walpurgia. To święto stało się jednym z najhuczniej obchodzonych w Finlandii, swoistym fińskim, miejskim karnawałem, związanym od końca XIX wieku w szczególności ze studentami i szkolną młodzieżą. Najbardziej dziś znany zwyczaj, praktykowany wieczorem 30 kwietnia – nakładania na głowę nagiej nimfy, stanowiącej centralną postać helsińskiego pomnika Havis Amandy, studenckiej białej czapki – narodził się w 1932 roku. Maon symbolizować przejęcie przez studentów władzy nad miastem na czas majowych obchodów, młodość, odnowę, a więc nadejście wiosny. Zarówno ten wieczór, jak i 1 maja, to w Finlandii wielki piknik (nie tylko Święto Pracy), połączony z nieograniczoną wręcz konsumpcją alkoholu.
Noc Walpurgii jest w różnych formach świętowana także w innych krajach w Europie, w podobny sposób do fińskiego w Estonii(Valbriöö), zwłaszcza w Tartu. We Francji to „Noc czarownic”(Nuit des Sorcières), tradycja silna zwłaszcza w departamencie Moselli w Lotaryngii. W Czechach i na Morawach(Valpuržina noc) są točarodĕjnice lubpáleni čarodĕjnic. Dzieci przebierają się za czarownice, bądź w ogniskach pali się kukły czarownic.
Jacek Bednarski